Stiv Jobs: hayoti, Apple, quvgʻinlik va oʻlim

1985-yilda Jobs kompaniyadan ketganidan soʻng, Apple ogʻir ahvolga tushib qolgandi.

Ammo 1998-yil yanvar oyida San-Fransiskodagi Macworld Expo koʻrgazmasida maʼlum qilinishicha, tez orada hammasi yaxshi boʻladi, Apple Jobs rahbarligida va Microsoft yordami tufayli foydaga chiqishi maʼlum qilindi.

Bir necha oy oʻtgach, mart oyida Jobs Tim Kukni Apple kompaniyasining global operatsiyalarini boshqarishga yolladi. Kuk kompaniyada qoldi va oxir-oqibat uning bosh operatsion direktori boʻldi.

Sahna ortida Jobs ham Apple xodimlari uchun katta oʻzgarishlar qilish bilan band edi: Jobs davrida Apple kafeteriyasi ancha yaxshi taomlar bilan taʼminlangan va xodimlarga uy hayvonlarini kampusga olib kirishlari taqiqlangan edi. U xodimlar diqqatini Appleʼdagi ishiga qaratishini xohlagan.

Uolter Ayzeksonning “Stiv Jobs” asariga koʻra, 1976-yilda, kollejni tugatgandan soʻng, Jobs oʻrta maktabdagi doʻsti Stiv Voznyak bilan Apple kompaniyasiga asos solganida ular hali 20 yoshda edi.

Jobs 1985-yilda Apple kompaniyasini tark etib, yangi NeXT kompaniyasini yaratdi.

Jobs toʻrt farzandning otasi edi.

Ayzeksonning tarjimai holiga koʻra, Jobs rafiqasi Loren bilan 1989-yilda Stenfordda MBA talabasi boʻlganida tanishgan. Jobs universitetda maʼruzasini oʻqiyotganida, uning boʻlajak rafiqasi ham tinglovchilar orasida boʻlgan.

1996-yilda ulkan ishlar qilish kerakligini anglagan Jobs oʻzining NeXT kompyuter startapini Appleʼga sotish boʻyicha shartnoma tuzdi. Gap shundaki, shartnomani oʻsha paytda Stiv Jobs quvilgan Apple direktori Gi Amelio Jobs kompaniyaga manfaatli yoʻnalish beradi, degan umidda taklif qilgandi.

Buning oʻrniga, Jobs 1997-yilda boshqaruv kengashida toʻntarish uyushtirdi va bu Amelioning isteʼfoga chiqishiga olib keldi. Jobs Appleʼni saqlab qolish uchun hatto kompaniya raqobatchisi boʻlgan Microsoftʼdan ham yordam olgan.

Oʻsha yilning avgust oyida Jobs Macworld Expo koʻrgazmasida sahnaga chiqdi va Apple oʻzining azaliy raqiblari Microsoft'dan 150 million dollar sarmoya olganini eʼlon qildi.

“Bizga iloji boricha koʻproq yordam kerak”, dedi Jobs tomoshabinlarning qarsaklari ostida.

Jobs hazillashmagan. Oʻshanda Appleʼning moliyaviy ahvoli shu qadar ogʻir ediki, Dell kompaniyasi bosh direktori va asoschisi, Microsoftʼning eng yirik hamkorlaridan biri Maykl Dell, agar u Jobsning oʻrnida boʻlsa, “kompaniyani yopib qoʻyishini va pulni aksiyadorlarga qaytarishini” aytgan edi.

Jobs yordamga muhtoj edi. Oʻsha paytda u Apple va Pixar Studios kompaniyasining bosh direktori boʻlgan, u 1986-yilda 10 million dollar mablagʻdan soʻng asosiy investorga aylangan. Darhaqiqat, Jobs 1995-yildagi “Oʻyinchoqlar tarixi” filmining ijrochi prodyuseri ham boʻlgan.

1998-yilning avgustiga kelib, Apple Jobs va yangi isteʼdodli Jonatan Ayv tomonidan ishlab chiqilgan yuqori unumdorlikdagi iMac kompyuterlarini chiqardi.

Jobs dastlab yangi Mac uchun “MacMan” nomini taklif qilgan. Oʻsha paytda Apple reklama agentligining rahbari Ken Segall “iMac” ni taklif qildi. “i” “internet” degan maʼnoni anglatadi, chunki u tarmoqqa ulanish uchun faqat bosqichdan iborat xolos, lekin Apple buni “individuallik” va “innovatsiya” deb ham talqin qiladi.

Ammo Apple kompaniyasining navbatdagi katta qadami 2001-yilda Mac OS X ning chiqarilishi bilan sodir boʻladi. 

Shu paytdan boshlab Apple uchun ishlar tezroq ketdi. Keyinchalik 2001-yilda kompaniya Virjiniya va Kaliforniyada oʻzining birinchi Apple doʻkonlarini ochadi.

Oktyabr oyida Apple “1000 ta qoʻshiq choʻntagingizda” vaʼda qilgan raqamli musiqa pleyeri iPod-ning chiqarilishi bilan Mac-dan keyingi birinchi qadamlarini qoʻyadi. 

2003-yilda Apple iPodʼni raqamli media olamining markaziga aylantirish uchun iTunes musiqa doʻkonini har bir qoʻshiq uchun 0,99 dollarlik yangi narxdagi modeli bilan ishga tushirdi. Taxminan oʻsha vaqtning oʻzida iTunes va iPod Windowsʼda ham paydo boʻldi va bu Apple musiqa davrining boshlanishini belgilab berdi.

Ammo 2003-yilda Jobs Apple kompaniyasining yorugʻ kunlari uzoqqa choʻzilmasligidan darak beruvchi xabar oldi: u oshqozon osti bezi saratoni bilan kasallangan edi. Stiv faqatgina 2004-yilda bu xabarni xodimlariga maʼlum qilgan va ungacha qatʼiy sir tutgan.

Olti yil ichida Apple texnologik tashkilotdan jiddiy oʻyinchiga aylandi. Va 2003-yildan 2006-yilgacha uning ulushi 6 dollardan 80 dollargacha koʻtarildi. 

2004-yilda Jobs va Ayv sensorli ekranli qurilmani ishlab chiqish uchun Project Purple kompaniyasini tuzdi. Jobs dastlab planshetni tasavvur qilgan, biroq vaqt oʻtishi bilan u mobil telefon konsepsiyasiga aylangan.

iPod qatori ham asta-sekin oʻsib bordi. 2005-yilga kelib iPod, iPod Mini, iPad Nano va iPod Shuffle (oʻlchami kamayib borishi boʻyicha) paydo boʻldi. Oʻsha yili iTunesʼda filmlar va videolarni sotib olish imkoniyati bilan birga birinchi videoli iPod taqdim etildi.

2005-yilda Motorola Apple bilan hamkorlikda ishlab chiqarilgan Rokr telefonini taqdim etdi. Bu iTunes musiqa doʻkonidan musiqa tinglay oladigan birinchi telefon edi. Ammo dasturiy taʼminot cheklovlari tufayli u faqat 100 ta qoʻshiqni saqlashi mumkin edi.

2006-yilda Apple yangi iMac bilan birga birinchi MacBook Proʻni taqdim etdi, ikkalasi ham Intel protsessorlari bilan jihozlangan. Endi birinchi marta Windowsʼni Macʼga oʻrnatish mumkin boʻldi.

Ammo bu vaqtda Jobsning sogʻligʻi yomonlasha boshladi. 2006-yilda Apple tadbirida Disney bosh direktori Bob Iger bilan qoʻl berib koʻrishayotgan Jobs juda ham ozib ketgan edi.

Koʻp yillik kutuvlardan soʻng, Jobs 2007-yil yanvar oyida Macworld Expo koʻrgazmasida iPhoneʼni rasman taqdim etdi.

U iPodʼning musiqiy imkoniyatlarini oʻsha davrdagi aksariyat mobil qurilmalardan farqli oʻlaroq, stilusni talab qilmaydigan yoqimli, sezgir sensorli ekran bilan birlashtirgan. Shuningdek, iPhoneʼda ilk toʻliq xususiyatli veb-brauzer — Safari paydo boʻldi.

Qiziqarli ommaviy axborot vositalari uni “Iso telefoni” deb nomladi. Junbushga kelgan muxlislar butun mamlakat boʻylab Apple doʻkonlari oldida lager tashkil qilishdi. iPhone 2007-yil avgust oyida sotuvga chiqarilganidan beri atigi 74 kun ichida million dona sotilib katta hitga aylandi.

2008-yilda Apple iPhone uchun birinchi yirik yangilanishni chiqardi: iPhone 3GS. U tezkor tarmoq tezligiga ega edi. Lekin eng katta oʻzgarish App Store deb nomlangan xususiyatning joriy etilishi boʻldi, bu sizga Apple kompaniyasi boʻlmagan ishlab chiquvchilardan dasturlarni oʻrnatish imkonini beradi. Ishga tushirish vaqtida App Store doʻkonida 500 ta ilova mavjud edi.

Kleiner, Perkins, Caufield & Byers kompaniyasidan mashhur venchur kapitalist Jon Doer dastur ishlab chiquvchilari uchun 100 million dollarlik iFund yaratilishini eʼlon qilish uchun sahnaga chiqdi. Bu dastur iqtisodiyotining boshlanishi edi va Apple Microsoftʼni ortda qoldirdi.

Biroq, Jobsning sogʻligʻi ogʻir boʻlishda davom etdi. 2008-yil avgust oyida Bloomberg tasodifan Jobsning 2500 soʻzdan iborat nekrologini eʼlon qildi. 2008-yil sentyabr oyida qilgan nutqida Jobs buni ustidan kuldi.

2009-yilda Tim Kuk vaqtinchalik bosh direktor etib tayinlandi va Jobs uzaytirilgan uchta tibbiy taʼtildan birinchisini oldi. Jobs qaytganidan keyin ham Kuk Apple tadbirlarida muntazam ravishda maʼruzachi boʻlib qoldi. Jobs qaytib kelganida, uning holatlari “aʼlo” edi.

2010-yilda Jobs nihoyat 2000-yillarning boshidan beri orzu qilgan Apple iPad planshetini taqdim etdi.

iPhone va iPad tasodifan internet standartlari urushini boshladi. Jobs oʻsha paytda interaktiv veb-kontent uchun amalda standart boʻlgan Adobe Flash sekin va xavfsiz emasligiga ishongan, shuning uchun Apple mobil qurilmalari uni qoʻllab-quvvatlamaydi. Bir chekkada qolib ketgan Adobe, bu oʻz biznesiga tahdid solayotganidan havotirga tushib, Appleʼdan qarorini qayta koʻrib chiqishni iltimos qilib, jurnallarga reklama joylashtirdi, ammo hech qanday natija bermadi.

2011-yil boshida, oxirgi tibbiy taʼtil paytida, Jobs ikkita yakuniy mahsulot taqdimotini oʻtkazdi: biri mart oyida iPad 2 va iyun oyida iCloud xizmati edi.

Oxirgi marta Jobs 2011-yilning iyun oyida Kupertino shahar kengashiga yangi Apple kampusini qurishni taklif qilganida omma oldida chiqish qilgan. Bir necha yillik qurilishdan soʻng, mashhur “kosmik kema” kampusi Apple Park 2017-yilda ochildi.

Jobs 2011-yil 24-avgustda Apple bosh direktori lavozimini tark etdi va oshqozon osti bezi saratoni qaytalanishidan keyin rais lavozimiga oʻtdi. Koʻp oʻtmay, Jobs 2011-yil 5-oktyabrda vafot etdi.

Oʻsha oqshom Apple shtab-kvartirasidagi bayroqlar yarmigacha tushirildi.

Jobs isteʼfoga chiqqanidan keyin Tim Kuk bosh direktor lavozimiga tasdiqlandi. Apple Kuk rahbarligida oʻsishda davom etdi va Amerika tarixidagi birinchi 1 trillion dollarlik kompaniyaga aylandi.

Loren Pauell Djobs oʻlimidan soʻng Djobs boyligining katta qismini, jumladan Apple va Disneydagi daromadli ulushlarini meros qilib oldi.

Apple 2018-yilda rasman 1 trillion dollarga yetdi va buni amalga oshirgan birinchi Amerika kompaniyasiga aylandi. Hozirda u taxminan 3 trillion dollarga baholanmoqda.